Lisans eğitimi sonrasında akademik kariyerin en önemli aşamalarından biri olan lisansüstü eğitim, öğrencilerin uzmanlaşmak istediği alana yönelik çalışmalar yaptığı, araştırmanın ön planda olduğu ve eğitim sonrası bilimsel bir araştırma çıktısı olarak tez/proje ile tamamladığı yüksek öğretim şeklidir.
Günümüzde lisansüstü eğitim, öğrenciler için alanlarında uzmanlaşmak ya da belirli nitelikler kazanmaktan daha çok bir gereklilik haline gelirken, her yıl çok sayıda öğrenci yüksek lisans eğitimi için bir üniversite arayışı içine girmektedir. Aynı zamanda işverenler için adaylarda aranan en değerli nitelikler arasındadır.
Yurt içi ve yurt dışı yüksek lisans başvurusu yapmayı düşünen öğrenciler için istenilen belgeler yüksek lisans ve doktora derecelerinde farklılık göstermektedir. Aynı zamanda seçtiğiniz konulara ve üniversite seçeneklerine göre de girmeniz gereken sınavlar, not ortalamaları, yabancı dil yeterliliği gibi gereklilikler de değişebilir.
Tezli yüksek lisans programı, öğrencinin bilimsel araştırmalar yaparak bilgilere erişmesini, bilgileri değerlendirmesini ve yorumlama yeteneğini kazanmasını esas alır. Akademisyen olmayı hedefliyorsanız kesinlikle bu yolu tercih etmelisiniz. Bu programın devamlılık süresi dört yarıyıldır. En fazla altı yarıyılda da tamamlanır. İlk yılı derslerle, ikinci yılı tez yazma süreci ile geçmektedir. Yurt içinde tezli yüksek lisans yapmayı düşünüyorsanız ALES’e girip yeterli bir puan almış olmanız gerekiyor. ALES’ten almış olduğunuz puanın yeterli olup olmadığı ise, üniversitelerin belirlediği kriterlere göre değişiklik gösterebilir. Ayrıca ALES puanınız ne kadar yüksek olursa olsun başvuru yaptığınız programın koşullarını sağlamanız gerekmektedir. Gerekli belgeler ile başvurunuzu yaptıktan sonra değerlendirmeye alınırsınız ve değerlendirme sonucunda mülakata girmeye hak kazanırsınız. Mülakat aşamasından sonra da kabul durumunuz belli olmaktadır.
Mezun olduğunuz eğitim alanında ya da farklı bir alanda akademik bilginin uygulamaya geçmesinin hedeflendiği bir sistemdir. Bu programın devamlılık süresi iki ya da üç yarıyıldır. Tezli yüksek lisans programının aksine tezsiz yüksek lisans programında ALES koşulu aranmıyor. Bu programda tez yazmıyor, fakat bitirme projesi hazırlıyorsunuz. Proje sonunda öğrenci, başarılı ya da başarısız olarak değerlendirilmeye alınıyor. Öğrenciden, bitirme projesini hangi yarıyılda aldıysa o yarıyılda projesine kayıt olması ve yarıyıl bittiğinde yazılı bir şekilde rapor vermesi bekleniyor. Kimi üniversitelerde program sonunda yeterlilik sınavı da uygulanırken, programı başarıyla bitirenlere Yüksek Lisans Diploması verilmektedir.
Doktora, üniversiteler ve yüksek öğretim kurumları tarafından öğrencilerin seçtikleri alanda kapsamlı ve özgün araştırmalara dayalı olarak tamamladıkları lisansüstü akademik derecedir. Bu eğitimin amacı; öğrenciye bağımsız araştırma yapma, bilimsel olayları geniş ve derin bir bakış açısı ile irdeleyerek yorum yapabilmesi gibi nitelikleri kazandırmaktır. Doktora derecesi tamamlandığında ise Ph.D. ünvanı kazanılır.
Yurt içi ve yurt dışı eğitim veren kurumların çoğu, adaylardan bir yüksek lisans derecesi istemektedir. Ancak bazı üniversiteler, öğrencilerin lisans derecelerinden doğrudan doktora derecelerine geçmelerine de olanak tanır.
Tam zamanlı bir doktora derecesi, eğer yüksek lisans diplomasına sahipseniz genel olarak 3 ile 4 yıl sürmektedir. Eğer bütünleşik doktora olarak da bilinen ve hem yüksek lisans hem de doktorayı kapsayan doktora eğitimi alırsanız, bu süre 4 ile 8 yıl arasında değişebilmektedir.
Doktora programı, bilimsel hazırlıkta geçen süre hariç tezli yüksek lisans derecesi ile kabul edilenler için kayıt olduğu programa ilişkin derslerin verildiği dönemden başlamak üzere, her dönem için kayıt yaptırıp yaptırmadığına bakılmaksızın sekiz yarıyıl olup azami tamamlama süresi on iki yarıyıldır. Lisans derecesi ile kabul edilenler için on yarıyıl olup azami tamamlama süresi on dört yarıyıldır.
Doktora programı için gerekli kredili dersleri başarıyla tamamlamanın azami süresi tezli yüksek lisans derecesi ile kabul edilenler için dört yarıyıl, lisans derecesi ile kabul edilenler için altı yarıyıldır. Bu süre içinde kredili derslerini başarıyla tamamlamayan veya Yüksek Öğretim Kurumu’nun (YÖK) öngördüğü en az 75 olan genel not ortalamasını sağlayamayan öğrencinin yükseköğretim kurumu ile ilişiği kesilir.
Yüksek lisans başvuruları sene içerisinde Güz ve Bahar dönemlerinde olmak üzere iki defa yapılmaktadır:
Başvuru tarihleri üniversitelere göre çok farklılık göstermekle beraber genel olarak bahar dönemi başvuruları Aralık, Ocak, Şubat aylarında güz dönemi başvuruları Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül aylarında yapılmaktadır.
Önce belgelerinizle birlikte üniversite tarafından belirlenen bir tarih aralığında başvuru yaparsınız. Sonrasında eğer programın gereklilikleri arasında varsa dil sınavına girmeniz gerekir. Dil sınavından sonra da başarılı iseniz mülakat tarihleri açıklanır. Bu tarihler üniversitelere göre farklılık gösterebilir. Ayrıca aynı üniversitedeki farklı enstitü ve programlarda da tarihler farklı olabilir. En doğru ve geçerli kaynak, ilgili enstitülerin web siteleridir.
Yüksek Lisans Başvuru Şartları ve Başvuru İçin Gerekli Belgeler:
Yüksek lisans başvurusu yapmak için öncelikle lisans diplomanız olması gerekiyor. Üniversitelerin istedikleri belgeler birbirinden farklılık gösterse de temel olarak istenilen belgeler şu şekildedir:
Başvuru yaptığınız üniversite bu belgelerin hepsini isteyebilir ya da bazılarını istemeyebilir. Bazı enstitüler bunlara ek olarak başka belgeler de isteyebilmektedir.
Diplomanızın ya da geçici mezuniyet belgenizin noter onaylı örnekleri ile orjinallerini bir arada bulundurmanız gerekmektedir. Başvuru esnasında orjinallerini de görmek isteyebilirler. Bazı üniversitelerde orjinalini yanınızda götürürseniz kopyasının noter onaylı olmasına gerek kalmamaktadır.
Başvuru yaptığınız an itibariyle mezun değilseniz fakat başvuru yaptığınız programın ilk eğitim döneminden önce mezun olabilecek durumdaysanız mezun olabileceğinize dair belgeyle de başvurabilirsiniz. Ancak mezuniyet belgesini sunmadığınız sürece kesin kayıt yaptıramazsınız.
Kimi üniversiteler kendi not sistemine dönüştürülmüş not ortalamasını görmek isteyebilirler. Örneğin eğer üniversite not ortalamasını yüzlük sistemde değerlendiriyor ise mezuniyet ortalamasının transkript üzerinde yüzlük sisteme dönüştürülerek belirtilmiş olması gerekmektedir.
Mezun durumda değilseniz mevcut transkript notlarınızla başvurabilirsiniz. Bazı üniversiteler transkript belgesini resimli istemekteler. Zaman ve emek kaybı yaşamamak için başvuruya gitmeden tam olarak hangi belgelerin hangi formatta istenildiğinden emin olun. Kimi enstitüler web sitelerinde örnek başvuru formlarını yayınlar ve bunların doldurulmasını isterler.
Yurt dışında başvuru yapacağınız üniversiteye göre tarihler ve gerekli belgeler değişiklik göstermektedir.
Lisansüstü Başvuru Şartları ve Başvuru İçin Gerekli Belgeler:
Genel olarak yurtdışında yüksek lisans eğitimi almak isteyen uluslararası öğrenciler için başvurular sırasında istenilen belgeler şu şekildedir;
Yurtdışında okumak için bir üniversiteye başvurmak isteyen uluslararası öğrenciler için dikkat etmeleri gereken en önemli konulardan biri doğru program seçimidir. Seçtiğiniz alanlarda lisans eğitimini tamamladıktan sonra yüksek lisans yapmak için başvuracağınız üniversitenizi ve hangi konuda eğitim alacağınızı iyi değerlendirmek gerekir. Çoğu öğrenci akademik kariyer için kendi alanlarında lisansüstü eğitim kararı alarak araştırmalarına devam etmeyi düşünürken, bazıları ise kendilerine yüksek kazançlar ve parlak bir gelecek sunan yöneticilik pozisyonlarında ilerleyebildikleri farklı programlara yönelir.
Program seçiminin yanı sıra ülke ve üniversite seçimi de oldukça önemlidir. Seçilen bölgenin iklimi, kültürü ve hayat standartları da değerlendirilmelidir. Üniversitenin başvuru şartları, ücreti, burs ve barınma imkanları da bu süreçte dikkat edilmesi gereken kriterlerdir.
Yurt dışı eğitim imkanı sunan Amerika, İngiltere, Avustralya, Kanada, Güney Kore ya da Almanya gibi çoğu ülkede üniversitelere başvuruların aynı tarihlerde yapıldığını düşünerek büyük bir yanılgı içerisine düşebilirsiniz. Zira yurtdışında her ülkenin farklı eğitim sistemleri olduğu gibi her üniversitenin ya da seçeceğiniz yüksek lisans derecesine ve alana göre farklı bir tarih ve kabul sistemi olabilir. Bu nedenle, ilgili uygulama tarihleri ve süreler konusunda bir dönem hatta bir yıl öncesinden hazırlıklara başlayabilirsiniz. Yüksek lisans programları için sonbaharda yani Eylül ayında başlamayı düşünüyorsanız, Ocak ve Mart ayları arasında başvurularınızı yapmış olmanız gerekmektedir.
Tarihlerin önemli olduğu bir diğer nokta ise referans mektubudur. Referans mektubunu yazmasını rica ettiğiniz akademisyenlere uzun bir süre öncesinde haber verilmelidir. Başvuru sürecine yakın ve acele ile yazılan referans mektupları hem akademisyen için hem de öğrenci için kolay bir süreç oluşturmaz. Referans mektubunu, sizi tanıyan, yeteneklerinizin ve kariyer planınızın farkında olan bir akademisyenden yazmasını rica edin. Akademisyenin, akademik camiada tanınan bir isim olması referans mektubunuzu daha da etkili kılar.
Özgeçmiş ise özenle hazırlanmalı ve akademik olmalıdır. Sizi ön plana çıkarmalı ve 2-3 sayfayı geçmemelidir. Eğitimler, sertifikalar, ödüller, yayınlar, konferans katılımları, çalışma tecrübesi, toplumsal hizmetler, sanat ve spor başarıları, mesleki kuruluşlara üyelikleri içermelidir.
Genellikle Eylül- Şubat ayları arasında belgelerin ve referans mektubunun yüklenmesi gerekir. Bu süreçte son kontroller yapılmalı eksik belge bırakılmamalıdır. Olası aksiliklere karşı son başvuru tarihinden en az bir hafta önce başvuru ücreti ödenmeli ve belgeler tamamlanmış olmalıdır.
Pasaport çıkartmalı, vize için gerekli evrakları hazırlamalı ve zamanında vize başvurusunda bulunmalısınız. Yurt dışına çıkmadan önce ders kayıtlarını, okul ödemesi ve yurt işlemlerinizi takip etmeniz gerekmektedir.
Bu süreçte maddi destek alabileceğiniz 3 tip burs vardır. Devletlerin verdiği burslar, özel kurumların verdiği burslar ve üniversitelerin verdiği burslar.
Avrupa devletlerinin bazıları uluslararası öğrencilere eğitim bursları verir.
Hollanda Mili Eğitim Bakanlığının verdiği bir burstur. Yılda sadece 1 kere verilir ve yaklaşık 5.000 EUR değerindedir.
Detaylı bilgi için;
Sadece yüksek lisans eğitimi alan öğrenciler başvurabilirler. Burs eğitim ya da yaşam maliyetleriniz için verilebilir.
Detaylı bilgi için; https://tr.educations.com/study-guides/europe/study-in-denmark/tuition-fees-13602
İngiltere hükümetinin yine yüksek lisans düzeyinde eğitim alan sanatçı, bilim adamı ya da siyasetçilere sunduğu çok prestijli bir burstur. Okul eğitimin yanında yaşam maliyetlerinden vize ücretlerine kadar her şeyi kapsar.
Detaylı bilgi için; https://www.chevening.org
İtalya devletinin verdiği ‘Yeteneğinize Yatırım Yapın’ (Invest Your Talent) programı kapsamında verdiği burslardır.
Detaylı bilgi için; https://investyourtalentapplication.esteri.it/SitoInvestYourTalentApplication/progetto.asp
Avrupa’da bazı kurumlar devlet desteği olmayan özel burslar sunmaktadır. Bunlar yüksek lisans öğrencilerine verilir.Bu burslara sahip olabilmek için akademik başarınızın çok iyi olması gerekmektedir.
Avrupa Birliği desteği ile verilen burstur. Bir çok bölüm için başvurulabilir burslardır.
Detaylı bilgi için; https://erasmus-plus.ec.europa.eu/opportunities/opportunities-for-individuals/students/erasmus-mundus-joint-masters-scholarships
İtalya’da verilen bir burstur.
Detaylı bilgi için; https://www.fondazioneeinaudi.it/en/participate/scholarships
Almanya’da verilen burstur. Bu burs için Almancanız olması şarttır.
Detaylı bilgi için; http://heinrichboellcottage.com/?page_id=141
Sizin için belki de en rahat başvurulabilir olanı üniversite burslarıdır. Bir çoğuna üniversite başvurunuz sırasında başvurulabilir. Örnek olması açısından bazı üniversitelerin burs bilgileri şu şekilde olup, zaman içerisinde burs koşulları değişebileceğinden en sağlıklı bilgilere ilgili üniversite sayfalarından ulaşabilirsiniz.
Hollanda’daki üniversite bazı bölümleri için yüksek lisans öğrencilerine her yıl 10.000 EUR -15.000 EUR arasında burslar verir.
Detaylı bilgi için;
İşletme lisans programlarına başlayan öğrencilere 1.000 EUR burs desteği sunar.
Detaylı bilgi için; https://www.tudublin.ie/study/undergraduate/cao/fees-and-grants/
Her yıl yüksek lisans seviyesinde akademik başarısı yüksek öğrencilere burs imkanı sunar.
Detaylı bilgi için; https://www.ru.nl/en/education/scholarships/radboud-scholarship-programme
Merit bursları sağlar.
Detaylı bilgi için; https://www.polimi.it/en/international-prospective-students/laurea-magistrale-programmes-equivalent-to-master-of-science/scholarships/merit-based-scholarships
Chevening yüksek lisans bursunun kapsamı altında birçok farklı bölüm bulunuyor. Maddi bağlamdaki kapsamı göz önüne alındığında epey avantajlı bir eğitim yılı vaad edildiği söylenebilir.
Detaylı bilgi için; https://www.britisheducation.com.tr/chevening-burs-programi-yeni-donem-basvurulari-basladi
Akreditasyon: Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından belirli bir alanda önceden belirlenmiş akademik ve alana özgü standartların bir yükseköğretim programı ve yükseköğretim kurumu tarafından karşılanıp karşılanmadığını ölçen değerlendirme ve dış kalite güvence sürecidir.
Yükseköğretimde akreditasyon akademik kalite, saydamlık ve hesap verme sorumluluğunun bir aracıdır.
Akreditasyon sisteminin amaçları:
1) Yükseköğretim kurumlarının karşılıklı birbirlerini tanıma sürecini kolaylaştırmak ve hızlandırmak,
2) Diploma ve unvanların karşılaştırılabilmesine yardımcı olmaktır.
Diplomayı veren yurtdışı yükseköğretim kurumunun ve bu kurumun ilgili programının akademik derece vermeye yetkili olduğunun Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilmesidir.
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının yurt dışındaki yükseköğretim kurumlarını tanıma veya tanımama hakkı saklı olmakla ve ayrıntıları Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği ve yurtdışındaki Yükseköğretim Kurumları, Programları ve Derecelerinin Tanınmasına İlişkin Usul ve Esaslarda belirlenmekle birlikte temel olarak aşağıdaki hususların da göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Diplomayı veren yükseköğretim kurumunun ve eğitim programının;
1) Öncelikle faaliyet gösterdiği ülke yetkili makamlarınca diploma vermeye yetkili bir kurum olarak tanınması,
2) Akreditasyon ya da kalite güvencesi kuruluşları tarafından akredite edilmiş olması ve
3) Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından da tanınması gerekmektedir.
Yükseköğretim Kurulunca tanınan bir yurt dışı yükseköğretim kurumundan alınan lisans veya yüksek lisans diplomalarının, ilgili eğitim düzeyindeki kazanımlar bakımından Türkiye'deki yükseköğretim kurumlarınca verilen lisans ve yüksek lisans diplomalarına eşdeğerliğinin tespit edilmesidir.
Denkliği talep edilen yükseköğretim programının eğitim düzeyi, mezuniyet için gereken ulusal kredi ve/veya AKTS toplamı, kazanılması gereken bilgi, beceri ve yetkinlik açısından Türk yükseköğretim programına eşdeğer olup olmadığı incelenir ve Türk yükseköğretiminde aynı veya benzer bir program bulunmuyor ise eğitim düzeyi açısından Türk yükseköğretimine eşdeğer olup olmadığı" incelenmek suretiyle yapılmaktadır.